De Rooie Brug

 

Een kennis sprak laatst over de Goorstraat. Hoewel hij al bijna dertig jaar in Utrecht woont, was direct te horen dat hij geen èchte Utrechter is. Buitenstaanders spreken immers over Cróeselaan, Nobèlstraat, Goorstraat en het Neude, Utrechters over Croeseláán, Nóbelstraat, Koorstraat en de Neude. Ik heb geen idee waarom de nadruk bij Croeselaan op de laatste lettergreep komt te liggen, maar mogelijk is dat bedoeld om een duidelijk onderscheid te maken met de Croesestraat. Bij de overige namen hebben de Utrechters gewoon gelijk.

 

De Nobelstraat is niet vernoemd naar Alfred Nobel, de uitvinder van het dynamiet en naamgever van de Nobelprijs, maar naar een Utrechtse familie die woonde op de Oudegracht.  De Choorstraat is vernoemd naar het koor van de Buurkerk, dus de CH moet inderdaad als een K worden uitgesproken. De Neude, vroeger ook wel De Neu of De Noed genoemd, was het centrale plein waar alle officiële handelingen plaatsvonden. De naam is afgeleid van het woord ‘noeud’ dat knooppunt betekent.

 

De Utrechters doen het dus goed als het gaat om de uitspraak van historische namen en dat zou de gemeente best in gedachten mogen houden als die vergadert over naamswijzigingen.

Neem nu ‘de Rooie Brug’, die de Anton Geesinkstraat verbindt met de Loevenhoutsedijk. Die naam is in de volksmond ontstaan toen de brug nog naamloos was. Ondanks diverse officiële namen bleven de Utrechters de brug aanduiden met de Rooie Brug. Uiteindelijk heeft de gemeente de naam van de brug gewijzigd, maar deze wel hypercorrect de Rode Brug (of Rodebrug) genoemd. Toen de gemeente in 2009 een nieuwe brug plaatste, werd zelfs vastgelegd dat de brug uit historische overweging rood moest zijn.

 

Het is natuurlijk geweldig dat gemeenteambtenaren historisch besef tonen. Veel te vaak worden historische aanzichten ingrijpend veranderd, waardoor een stukje geschiedenis wordt vernietigd. Historisch besef zonder historische kennis leidt echter tot historische blunders.

 

De oorspronkelijke brug die in de volksmond de naam Rooie Brug kreeg, stond hier lang voordat er bebouwing was. Het was een houten brug die zeker niet rood was. De brug werd gebruikt door boeren om hun aardappelvelden te kunnen bereiken. Rooie Brug is dan ook geen plat-Utrechts voor rode brug, maar een heel lichte verbastering van Rooibrug.

 

Een ander mooi voorbeeld is de Zadelstraat. Stadsarchivaris Nicolaas van der Monde schreef halverwege de 19e eeuw dat hij niet wist waar de naam Zadelstraat vandaan kwam, maar dat er in een stad als Utrecht zadelmakers geweest moesten zijn en dat de naam daar dus mogelijk naar verwees. Ook hier heeft de gemeente zich om de tuin laten leiden. Veertig jaar geleden werd bij de Springweg nieuwbouw neergezet die, geïnspireerd op de ligging tussen de Zadelstraat en de Haverstraat, de naam Teugelhof kreeg. De naam van de Zadelstraat heeft echter helemaal niets met zadelmakers te maken. Aan de ene kant van de Zadelstraat bevond zich de Mariakerk, aan de andere kant het domein van de bisschop met de Dom, een keizerlijk palts en het bisschoppelijk paleis. De Zadelstraat is dus de straat die liep van de Mariakerk naar de zadel (!) van de bisschop.

 

De Zadelstraat was als toegangsweg naar de zadel van de bisschop uiteraard erg belangrijk in bisschopsstad Utrecht en de straat was dan ook al in de twaalfde eeuw verhard met stenen. Voordat de straat in 1330 de naam Zadelstraat kreeg heette het Steenweg. De eerste vermelding van deze Steenweg dateert uit 1165 en daarmee is het de oudst bekende straat in Utrecht. De huidige Steenweg heette eerst Nieuwe Steenweg en stamt pas uit 1311. Ondernemers op de Steenweg melden dan ook ten onrechte dat hun winkels zich bevinden in de oudste straat van Utrecht.

 

Bert van Zantwijk

 

 


Reacties

Frans van Wel
8 jaar geleden

De rode brug of rooie brug is van oorsprong nimmer rood geweest als er in het


























De rode of rooie brug is nimmer rood geweest dat is pas vanaf de jaren vijftig daarvoor bestond de brug uit twee beweegbare helften, in de jaren vijftig is er een tijdelijke brug geweest ter hoogte van het hedendaagse vechthuis.
Deze noodbrug was alleen toegankelijk voor voetgangers en fietsers maar die diende dan wel lopend over de brug te gaan.
Ik vind het jammer ik ben heel lang aan het zoeken geweest maar kan van die tijd niets vinden van de toenmalige brug en noodbrug.

Reactie plaatsen